मटर पनीर हा पंजाबी पदार्थ भारतात आणि जगभरात खूप लोकप्रिय आहे. त्याचा साधेपणा आणि श्रीमंती चव यामुळे तो कोणत्याही जेवणात खास बनतो. ताज्या मटार आणि मऊ पनीर यांचा मिश्रण, दाट ग्रेव्ही, आणि स्वादिष्ट मसाले यामुळे हा पदार्थ अतिशय रुचकर लागतो. घरी तयार केलेला मटर पनीर हा स्वच्छ, पौष्टिक आणि रेस्टॉरंटसारख्याच चवीचा होतो.
मटर पनीर हा एक लोकप्रिय उत्तर भारतीय पदार्थ आहे, जो त्याच्या श्रीमंत, मलईदार चवीसाठी आणि मऊ पनीर (भारतीय पनीर) व ताज्या मटाराच्या चवदार संगमासाठी ओळखला जातो. हा पदार्थ बहुगुणी असून, तो रोजच्या जेवणासाठी तसेच सणासुदीच्या किंवा पार्टीसाठीही उत्तम पर्याय आहे. मसालेदार टोमॅटो-बेस ग्रेव्हीत तयार होणारा मटर पनीर पोळी, नान किंवा भातासोबत खूप छान लागतो. घरी रेस्टॉरंटसारखा स्वादिष्ट मटर पनीर बनवण्यासाठी येथे संपूर्ण माहिती दिली आहे.
मुख्य घटक आणि त्यांचे महत्व
मटर पनीर तयार करताना त्यातील प्रत्येक घटकाचा स्वतःचा महत्त्वाचा वाटा असतो.
- पनीर: पनीर हा प्रथिनांचा चांगला स्रोत असून तो मऊ आणि स्वादिष्ट असतो. तो या रेसिपीचा केंद्रबिंदू आहे.
- मटार: ताज्या मटारांमुळे ग्रेव्हीत गोडसरपणा येतो.
- टोमॅटो: टोमॅटो ग्रेव्हीला दाटसर पोत आणि आंबटपणा देतात.
- काजू: ग्रेव्हीला श्रीमंती आणि मलईदार टेक्सचर मिळवण्यासाठी काजूचा उपयोग होतो.
- मसाले: हळद, तिखट, गरम मसाला, धनेपूड हे मसाले पदार्थाला सुगंधी आणि चविष्ट बनवतात.
तयार करण्याची प्रक्रिया
मटर पनीर बनवण्याची प्रक्रिया सोपी असून घरी सहज तयार करता येते.
साहित्य:
- पनीरचे छोटे चौकोनी तुकडे – 200 ग्रॅम
- ताजे मटार – 1 कप
- टोमॅटो पेस्ट – 3 टोमॅटो
- कांदा – 1 मध्यम (चिरलेला)
- काजू – 8-10
- आले-लसूण पेस्ट – 1 चमचा
- तिखट, हळद, गरम मसाला, मीठ – चवीनुसार
- तेल – 2 चमचे
- सजावटीसाठी कोथिंबीर
पाककृती:
काजू व टोमॅटोची पेस्ट: काजू आणि टोमॅटो एकत्र करून मिक्सरमध्ये बारीक पेस्ट तयार करा.
फोडणी: एका कढईत तेल गरम करा. त्यात चिरलेला कांदा घालून सोनेरी होईपर्यंत परता. त्यानंतर आले-लसूण पेस्ट घाला आणि चांगले परता.
मसाले व पेस्ट: तयार टोमॅटो-काजूची पेस्ट कढईत घाला. त्यात हळद, तिखट, गरम मसाला आणि मीठ घालून चांगले परता. ग्रेव्ही तेल सोडेपर्यंत परतत राहा.
मटार व पनीर घालणे: ग्रेव्हीत मटार घालून 5-7 मिनिटे शिजवा. मटार शिजल्यानंतर पनीरचे तुकडे घालून 3-4 मिनिटे शिजवा.
सजावट आणि सर्व्हिंग: तयार मटर पनीरवर कोथिंबीर पसरवून गरमागरम सर्व्ह करा.
तयारीसाठी टिप्स
- पनीर शिजवताना जास्त वेळ शिजवू नका, अन्यथा ते कठीण होईल.
- मटार ताजे नसल्यास फ्रोझन मटारही वापरू शकता.
- ग्रेव्ही घट्ट हवी असल्यास काजू किंवा बदाम जास्त प्रमाणात घाला.
खाण्याचे प्रकार
मटर पनीर विविध प्रकारच्या भात, पोळ्या आणि ब्रेडसोबत खाल्ले जाऊ शकते.
- नान किंवा पराठा: सणासुदीच्या जेवणात मटर पनीर आणि गरमागरम नानचा उत्तम संगम आहे.
- जीरा राईस: मटर पनीर आणि जीरा राईस सोबतचे कॉम्बिनेशन अतिशय स्वादिष्ट लागते.
- पोळी: रोजच्या साध्या जेवणासाठी पोळीसोबत मटर पनीर खाणे योग्य ठरते.
साठवण व टिकाऊपणा
घरी तयार केलेले मटर पनीर फ्रिजमध्ये 2-3 दिवस टिकते. उरलेला मटर पनीर गरम करताना त्यात थोडे पाणी घालून हलवावे, म्हणजे ग्रेव्ही पुन्हा एकसंध होते.
आरोग्य फायदे
मटर पनीर केवळ चवदारच नाही, तर आरोग्यासाठीही फायदेशीर आहे.
- प्रथिने: पनीर प्रथिनांचा उत्तम स्रोत आहे, जो स्नायूंसाठी उपयुक्त ठरतो.
- फायबर: मटार फायबरने समृद्ध असल्यामुळे पचन सुधारण्यास मदत करते.
- कमी तेलात: योग्य प्रमाणात तेल वापरल्यास मटर पनीर हलके आणि पौष्टिक ठरते.
सणासुदीचे विशेष आकर्षण
मटर पनीर हा सणासुदीच्या जेवणाचा अविभाज्य भाग आहे. दिवाळी, होळी किंवा नवरात्रसारख्या प्रसंगी मटर पनीरसोबत भात किंवा नान दिले जाते, ज्यामुळे जेवण अधिक विशेष बनते.
टीप्स आणि ट्रिक्स
- ताज्या मटारचा वापर करा: ताज्या मटारामुळे ग्रेव्ही अधिक चवदार लागते. फ्रोझन मटार वापरत असल्यास आधी थोडा पाण्यात उकळा.
- पनीर गरम पाण्यात भिजवा: पनीर मऊ ठेवण्यासाठी तो 10 मिनिटे हलक्या गरम पाण्यात भिजवून घ्या.
- काजू पेस्ट वापरा: ग्रेव्ही अधिक मलईदार आणि दाट करण्यासाठी काजूची पेस्ट सर्वोत्तम आहे.
- दाट ग्रेव्ही हवी असल्यास: टोमॅटो आणि कांद्याच्या पेस्टसोबत क्रीम, दही किंवा दूध घाला.
- लो-फॅट पर्याय: कमी तेल, लो-फॅट पनीर आणि क्रीमऐवजी दूध वापरून लो-फॅट मटर पनीर तयार करा.
- मसाल्यांमध्ये कसुरी मेथी घाला: ग्रेव्हीला खास रेस्टॉरंटसारखा स्वाद येतो.
- हिरव्या मिरच्या पेस्टचा वापर करा: ग्रेव्हीत तिखटपणा हवे असल्यास हिरव्या मिरचीची पेस्ट घालावी.
- टोमॅटो पेस्ट आधीच तयार ठेवा: वेळ वाचवण्यासाठी टोमॅटो आणि काजूची पेस्ट आधीपासून तयार ठेवा.
- साखर थोडीशी घालावी: टोमॅटोचा आंबटपणा कमी करण्यासाठी चिमूटभर साखर घालावी.
- मटार पुर्ण शिजवा: मटार चांगले शिजवण्यासाठी त्याला ग्रेव्हीत 5-7 मिनिटे उकळा.
- पनीर शिजवण्याची प्रक्रिया कमी ठेवा: पनीर गरम ग्रेव्हीत फक्त 3-4 मिनिटे ठेवा, नाहीतर तो कठीण होतो.
- कोथिंबीर शेवटी घाला: कोथिंबीर शेवटी घातल्यास सुगंध टिकतो.
- ग्रेव्ही तेल सोडेपर्यंत परता: ग्रेव्हीला योग्य पोत येण्यासाठी ती चांगली परता.
- किचन किंग मसाला वापरा: मटर पनीरला खास चव देण्यासाठी किचन किंग मसाला एक चांगला पर्याय आहे.
- लोखंडी कढईचा वापर करा: ग्रेव्हीला नैसर्गिक आणि चवदार पोत येतो.
- टोमॅटोला उकळा आणि सोलून घ्या: टोमॅटोची सोललेली पेस्ट ग्रेव्हीत चांगल्या प्रकारे मिसळते.
- म्हशीच्या दुधाचा क्रीम वापरा: अधिक गोडसर आणि श्रीमंत चव हवी असल्यास म्हशीच्या दुधाचा क्रीम घाला.
- जाड तळाचा पातेल्याचा वापर करा: ग्रेव्ही जळण्यापासून वाचवण्यासाठी जाड तळाचे पातेले निवडा.
- काही ड्राय फ्रूट्सचा उपयोग करा: ग्रेव्हीत किशमिश किंवा बदाम घालून चव वाढवता येते.
- लाल तिखट प्रमाणात वापरा: तिखटपणा आणि रंग अधिक चांगला दिसण्यासाठी काश्मिरी लाल तिखट वापरा.
- दही फाटण्याची समस्या टाळा: ग्रेव्हीत दही घालताना गॅस कमी ठेवा आणि सतत ढवळा.
- कसुरी मेथी हलक्या हाताने चोळा: मेथीचे अंश छोटे राहतील आणि ती सहज मिसळेल.
- पनीर परतून घ्या: पनीर थोडासा तळून घेतल्यास अधिक चवदार लागतो, परंतु तेल कमी वापरा.
- जिरे आणि तेजपत्त्याची फोडणी: जिरे आणि तेजपत्ता फोडणीला सुगंधी बनवते.
- ग्रेव्ही पातळ हवी असल्यास: पाणी किंवा दूध प्रमाणात घालून ग्रेव्ही पातळ करता येते.
- गरम मसाला शेवटी घाला: मसाले शेवटी घातल्यास त्यांचा सुगंध टिकतो.
- फोडणीसाठी लोणी वापरा: लोण्यामुळे ग्रेव्ही अधिक श्रीमंत आणि स्वादिष्ट लागते.
- फ्रोझन पनीर वापरत असाल तर: ते आधी गरम पाण्यात 10 मिनिटे ठेवून मऊ करा.
- हिरवी मिरची आणि अद्रकचा रस: मसालेदार स्वाद हवा असल्यास रस घाला.
- सजावटीसाठी क्रीम आणि कोथिंबीर: मटर पनीर अधिक आकर्षक दिसण्यासाठी शेवटी क्रीम व कोथिंबीरने सजवा.
सामान्य प्रश्न आणि उत्तरे (FAQ)
प्रश्न:मटर पनीर कोणत्या प्रकारच्या जेवणासाठी योग्य आहे?
मटर पनीर साध्या जेवणासाठी, सणासुदीच्या मेजवानीसाठी, किंवा पार्टीसाठी योग्य आहे.
प्रश्न:पनीर मऊ कसे ठेवावे?
पनीर शिजवण्यापूर्वी 10 मिनिटे गरम पाण्यात भिजवून ठेवा.
प्रश्न:मटर पनीर फ्रीजमध्ये किती दिवस टिकते?
फ्रीजमध्ये 2-3 दिवस टिकते.
प्रश्न:मटर कधी घालावे – सुरुवातीला की शेवटी?
मटार मध्यम शिजवला जात असल्याने तो ग्रेव्ही तयार झाल्यानंतर घालावा.
प्रश्न:फ्रोझन मटार वापरू शकतो का?
हो, फ्रोझन मटार सहज वापरता येतो.
प्रश्न:काजू नसेल तर काय पर्याय आहे?
काजूऐवजी बदाम, सोललेले शेंगदाणे किंवा दूध पावडर वापरू शकता.
प्रश्न:मटर पनीर शिजवायला किती वेळ लागतो?
साधारण 30-35 मिनिटे.
प्रश्न:पनीरऐवजी कोणता पर्याय वापरू शकतो?
पनीरऐवजी टोफू किंवा पनीरचा लो-फॅट प्रकार वापरू शकता.
प्रश्न:ग्रेव्ही दाट कशी करावी?
ग्रेव्हीत काजूची पेस्ट, बदाम किंवा क्रीम घालून ग्रेव्ही दाट करता येते.
प्रश्न:व्हेगन मटर पनीर कसे बनवावे?
पनीरऐवजी टोफू आणि दुधाऐवजी नारळाचे दूध वापरा.
प्रश्न:मसाले जास्त झाले तर काय करावे?
ग्रेव्हीत थोडे दही किंवा क्रीम घाला, त्यामुळे चव सौम्य होईल.
प्रश्न:मटर पनीर गोडसर कसे बनवावे?
ग्रेव्हीत थोडी साखर किंवा किसमिस घालू शकता.
प्रश्न:मटर पनीर पोळीशिवाय कोणासोबत खाऊ शकतो?
मटर पनीर नान, पराठा किंवा जीरा राईससोबत खाल्ल्यास चव अधिक वाढते.
प्रश्न:पनीर घरी कसे बनवावे?
दुधात लिंबाचा रस किंवा व्हिनेगर घालून पनीर तयार करता येते.
प्रश्न:मटर पनीरमध्ये आलटून-पालटून कोणते मसाले वापरू शकतो?
किचन किंग मसाला, कसुरी मेथी किंवा धनिया पूड चांगले पर्याय आहेत.
प्रश्न:लो-फॅट मटर पनीर कसे बनवावे?
क्रीमऐवजी दूध, कमी तेल, आणि लो-फॅट पनीर वापरा.
प्रश्न:काजूची पेस्ट का गरजेची आहे?
काजूची पेस्ट ग्रेव्हीला मलईदार पोत आणि श्रीमंती देते.
प्रश्न:मटर पनीर जळल्यास काय करावे?
जळलेली ग्रेव्ही काढून नवीन पेस्ट घालावी. जळल्याची चव काढण्यासाठी थोडा लिंबाचा रस घालता येतो.
प्रश्न:मटर पनीर तयार करताना ग्रेव्ही पातळ झाली तर?
त्यात थोडी मक्याचे पीठ (कॉर्नफ्लोर) पाण्यात मिसळून घालावे.
प्रश्न:मटर पनीरमध्ये मिरची कमी असल्यास चव सुधारण्यासाठी काय करावे?
थोडे लाल तिखट किंवा हिरवी मिरचीची पेस्ट घालावी.
निष्कर्ष
मटर पनीर हा भारतीय स्वयंपाकशैलीतील एक असाधारण पदार्थ आहे, जो आपल्या श्रीमंत चवीसाठी आणि त्याच्या सुलभतेसाठी खूप प्रसिद्ध आहे. पनीरच्या मऊ चवदार तुकड्यांमध्ये मटाराचा गोडसरपणा आणि टोमॅटो-काजूची मसालेदार ग्रेव्ही एकत्र मिसळल्यावर तयार होणारा हा पदार्थ आपल्याला एका अविस्मरणीय अनुभवाकडे घेऊन जातो.
मटर पनीरची एक वैशिष्ट्यपूर्ण गोष्ट म्हणजे त्याचा बहुगुणी स्वभाव. हा पदार्थ आपण रोजच्या जेवणासाठी बनवू शकतो, जेव्हा आपल्याला काहीतरी वेगळे आणि स्वादिष्ट खायचे असेल. तसेच, सणासुदीच्या निमित्ताने, जेव्हा आपण आपल्या कुटुंबीयांना आणि पाहुण्यांना खास काहीतरी वाढायचे ठरवतो, तेव्हा मटर पनीर हा सर्वोत्तम पर्याय ठरतो.
आरोग्यदृष्टिकोनाने विचार केल्यास
मटर पनीर हा प्रथिनांनी समृद्ध असून, त्यात पनीरमुळे मिळणारे प्रथिनांचे प्रमाण लक्षणीय आहे. मटार हे फायबरचे चांगले स्रोत असल्याने पचनक्रियेस मदत करतात. तसेच, टोमॅटो आणि मसाले आपल्या शरीराला आवश्यक जीवनसत्त्वे व खनिजे पुरवतात. लो-फॅट पर्यायांसाठी क्रीमऐवजी दही वापरता येते, ज्यामुळे पदार्थ आरोग्यदायी होतो.
स्वादाचा रेखीवपणा
मटर पनीरची चव सध्याच्या कोणत्याही रेसिपीपेक्षा अनोखी आहे. त्यातील मसाल्यांचा अचूक वापर, काजूची पेस्ट आणि क्रीम यामुळे हा पदार्थ नेहमीच रेस्टॉरंटसारखा लागत असतो. यामध्ये प्रत्येक चवीचा समतोल साधलेला असतो, जो प्रत्येक घासाला आनंददायी बनवतो.
शिजवण्यातील सोपेपणा
मटर पनीर तयार करताना फारशा कौशल्याची आवश्यकता नसते. अगदी नवशिक्यांनाही ही रेसिपी सहज समजेल आणि बनवता येईल. मोजके साहित्य आणि योग्य प्रमाण वापरल्यास, हा पदार्थ कोणालाही सहजपणे परिपूर्ण बनवता येतो.
सणासुदीचे खास आकर्षण
मटर पनीर सणासुदीच्या निमित्ताने बनवल्यास तो संपूर्ण जेवणाचे आकर्षण ठरतो. आपल्या मेजवानीत हा पदार्थ असेल तर पाहुणे नक्कीच खूश होतील. त्याची चव आणि सादरीकरण यामुळे प्रत्येकाला तो पदार्थ लक्षात राहतो.
उत्तम साठवणुकीची सोय
मटर पनीर तयार करून 2-3 दिवस फ्रीजमध्ये सहज साठवता येतो. त्यामुळे तुम्ही आधीच तयारी करून वेळेची बचत करू शकता. गरम करताना फक्त थोडेसे पाणी किंवा दूध घालून तो ताजा लागतो.
कुटुंबाच्या आठवणी आणि स्वाद
कित्येक कुटुंबांमध्ये मटर पनीर ही फक्त रेसिपी नसून एक परंपरा आहे. जेव्हा कुटुंब एकत्र येते, तेव्हा हा पदार्थ बनवण्याचा आनंद काही वेगळाच असतो. मुलांसाठी हा पदार्थ नेहमीच आवडीचा असतो, तर मोठ्यांसाठी तो खास चवीचा आनंद देतो.
तुमच्याही स्वयंपाकघरात खास स्थान
मटर पनीर हा पदार्थ भारतीय स्वयंपाकशैलीतील एक अमूल्य रत्न आहे. साधे साहित्य वापरून एक खास, स्वादिष्ट पदार्थ बनवता येतो याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे मटर पनीर. तुम्ही ही रेसिपी जेव्हा बनवाल, तेव्हा तुम्हालाही तिच्या चवीचे आणि शिजवण्याच्या प्रक्रियेचे अप्रूप वाटेल.
