नान ही उत्तर भारतीय स्वयंपाकातील एक पारंपरिक आणि सर्वांत लोकप्रिय रोटी आहे. नान खमंग, मऊ, आणि चवदार पोळी असून ती मुख्यतः तंदूरमध्ये तयार केली जाते. पण आजकाल तंदूरशिवायही तव्यावर किंवा ओव्हनमध्ये नान सहज बनवता येते. ती बटर नान, लसूण नान, चीज नान, किंवा सिम्पल नान अशा विविध प्रकारांमध्ये तयार करता येते.
संपूर्ण माहिती
नान ही एक उत्तम भारतीय ब्रेड आहे, जी प्रामुख्याने पंजाबी आणि उत्तर भारतीय जेवणात खूप लोकप्रिय आहे. ती पिझ्झा प्रमाणे जाडसर असते, पण लुसलुशीत आणि चविष्ट बनते. पारंपरिक नान तंदूरमध्ये तयार केली जाते, परंतु ही झटपट रेसिपी तुम्हाला गॅसवर किंवा तव्यावर नान बनवण्याची परवानगी देते. भाजी, ग्रेवी आणि दालसोबत नान हा परिपूर्ण पर्याय आहे.
मुख्य घटक आणि त्यांचे महत्त्व
- मैदा: नान बनवण्यासाठीचा मुख्य घटक; त्यामध्ये लुसलुशीत पोत आणतो.
- दही: नानला नैसर्गिक उग्रता व मऊपणा देते.
- बेकिंग पावडर आणि बेकिंग सोडा: पारंपरिक यीस्टची जागा घेतात आणि इंस्टंट रेसिपीसाठी उपयोगी पडतात.
- दूध: नानला जास्त लुसलुशीत बनवते.
- साखर: थोडीशी गोडसर चव आणि ब्राउन रंग देण्यासाठी.
- तेल किंवा तूप: नानला चकचकीत आणि मऊ बनवते.
- लसूण: लसूण नानसाठी एक वेगळा स्वाद देण्यासाठी.
तयार करण्याची प्रक्रिया
पीठ मळणे:
मैदा, बेकिंग पावडर, बेकिंग सोडा, साखर, दही, दूध, आणि तेल एकत्र करून मऊ पीठ मळा.
पीठ 20-30 मिनिटे झाकून ठेवा.
नान बनवणे:
पीठाचे छोटे छोटे गोळे बनवा आणि लाटण्याने थोडे जाडसर लाटून घ्या.
त्यावर कोथिंबीर, लसूण किंवा काळे तीळ लावा.
तव्यावर शिजवणे:
गरम तव्यावर नान ठेवा आणि झाकण ठेवून मध्यम आचेवर शिजवा.
फुगल्यानंतर पलटून शिजवा आणि तुपाचा ब्रश मारून गरमागरम सर्व्ह करा.
तयारीसाठी टिप्स
- तुपाऐवजी लोणी किंवा बटर वापरल्यास स्वाद अधिक चांगला येतो.
- नान मऊ होण्यासाठी पीठ मळताना दही आणि दूधाचा अचूक प्रमाणात वापर करा.
- तव्यावर नान शिजवताना गॅस मंद ठेवू नका; मध्यम आचेवर शिजवा.
- कोथिंबीर, लसूण, किंवा चीज नानसाठी वेगवेगळे फ्लेवर्स वापरता येतील.
खाण्याचे प्रकार
- ग्रेव्ही प्रकार: पनीर बटर मसाला, चिकन टिक्का मसाला, किंवा दाल मखनीसोबत नान परिपूर्ण लागतो.
- ड्राय प्रकार: कबाब, टिक्का, आणि कोरड्या भाज्यांसोबतही हा एक उत्कृष्ट पर्याय आहे.
साठवण व टिकाऊपणा
- नान ताजाच खाल्ल्यास अधिक चांगला लागतो.
- शिजवलेल्या नानला प्लास्टिक शीटमध्ये गुंडाळून 1 दिवसासाठी ठेवता येतो.
- पुन्हा गरम करताना नानाला थोडे पाणी शिंपडून गरम करा.
आरोग्य फायदे
- कॅल्शियम आणि प्रोटीन: दुधामुळे पोषणमूल्ये वाढतात.
- फायबर्स: मैद्याच्या जागी गव्हाचे पीठ वापरल्यास फायबर्सचे प्रमाण वाढते.
- तंदुरुस्ती: लोणीऐवजी ऑलिव्ह ऑईल वापरल्यास नान अधिक हेल्दी होतो.
सणासुदीचे विशेष आकर्षण
सणासुदीच्या वेळी खास पदार्थांसोबत नान बनवणे खूप सोयीस्कर आहे. लग्नसमारंभ, पार्ट्या, किंवा सणासुदीच्या मेजवानीसाठी नान एक उत्तम पर्याय ठरतो. लसूण नान, चीज नान, किंवा बटर नान हे पाहुण्यांचे लक्ष वेधून घेतात.
10 टिप्स आणि ट्रिक्स
- पीठ मळताना कोमट दुधाचा वापर करा.
- दही घट्ट आणि ताजे असावे.
- नान लाटताना पीठाला मैदा लावू नका; हाताने थोडे पसरवले तरी चालते.
- नान वरती चीज, कोथिंबीर, किंवा तीळ घालून वेगळा स्वाद तयार करा.
- तव्यावर झाकण ठेवून नान शिजवताना सावधगिरी बाळगा; जळू देऊ नका.
- बटर नानसाठी लोणी गरम करून लावा.
- कोरड्या प्रकारच्या भाज्यांसाठी लसूण नान एकदम परिपूर्ण आहे.
- मैद्याऐवजी गव्हाचे पीठ वापरून हेल्दी नान तयार करा.
- नान गरम पाण्यात शिजवलेल्या भाज्यांसोबत अधिक चविष्ट लागतो.
- जास्त प्रमाणात तयार करत असाल, तर नान तयार करून फ्रीजमध्ये ठेवा आणि गरम करताना तवा किंवा ओव्हन वापरा.
20 प्रश्न आणि उत्तरे (FAQ)
1. नान कशामुळे मऊ होते?
- नान मऊ होण्यासाठी दही, दूध, आणि तेलाचा योग्य प्रमाणात वापर करणे महत्त्वाचे आहे.
2. नान बनवण्यासाठी कोणते पीठ वापरले जाते?
- पारंपरिक नानसाठी मैद्याचा वापर होतो, पण गव्हाच्या पिठाचा वापरही करता येतो.
3. झटपट नानसाठी यीस्ट आवश्यक आहे का?
- नाही, झटपट नान बनवण्यासाठी बेकिंग पावडर आणि बेकिंग सोडाचा उपयोग होतो.
4. तंदूरशिवाय नान कसा बनवायचा?
- गरम तव्यावर किंवा लोखंडी ग्रिलवर नान सहज बनवता येतो.
5. नान लाटताना तो फाटतो का?
- पीठ व्यवस्थित मळले नसेल किंवा फार घट्ट असेल, तर नान लाटताना फाटू शकतो.
6. लसूण नान कसा बनवायचा?
- नानच्या वर लसूणचे बारीक तुकडे किंवा पेस्ट लावा आणि शिजवा.
7. चीज नान कसा बनवायचा?
- लाटलेल्या नानमध्ये किसलेले चीज भरा, पुन्हा लाटून तव्यावर शिजवा.
8. नानची जाडसर पोत कशी मिळवायची?
- नान लाटताना फार पातळ न करता मध्यम जाडसर लाटावे.
9. नान किती वेळ टिकतो?
- नान ताजे खाल्लेले चांगले लागते, पण फ्रीजमध्ये 1 दिवस साठवता येतो.
10. नान गरम कसा करायचा?
- नान गरम करताना तव्यावर हलके पाणी शिंपडून गरम करा किंवा मायक्रोवेव्हमध्ये गरम करा.
11. नान तव्यावर फुगत नाही, काय करावे?
- पीठ मऊ मळलेले असल्यास आणि तव्याची उष्णता योग्य असेल, तर नान चांगले फुगते.
12. नानवर तीळ का लावले जातात?
- तीळ नानला सुंदर दिसण्यासाठी आणि चव वाढवण्यासाठी लावले जातात.
13. नान बनवण्यासाठी दही गरजेचे आहे का?
- हो, दही नानला उग्रता आणि मऊपणा देण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
14. गव्हाचे नान कसे बनवायचे?
- गव्हाचे पीठ वापरून दही आणि दूध मिसळा, नंतर पारंपरिक पद्धतीने नान बनवा.
15. नान तव्यावर चिकटतो का?
- तवा व्यवस्थित गरम नसेल, तर नान चिकटतो.
16. नान कोणत्या भाज्यांसोबत खाल्ल्यास चांगले लागतो?
- पनीर बटर मसाला, दाल मखनी, किंवा मटार मसाला यांसोबत नान उत्तम लागतो.
17. झटपट नानसाठी किती वेळ लागतो?
- पीठ मळणे आणि शिजवणे धरून झटपट नान बनवण्यासाठी 30-40 मिनिटे लागतात.
18. नानमध्ये कोणते मसाले घालता येतात?
- काळे तीळ, कोथिंबीर, लसूण, आणि चीज घालून विविध प्रकारचे नान तयार करता येतात.
19. नान बनवताना तुपाऐवजी काय वापरता येते?
- तुपाऐवजी बटर, ऑलिव्ह ऑइल, किंवा लोणी वापरता येते.
20. नान तयार करून कसा साठवायचा?
- नान तयार करून फ्रीजमध्ये प्लास्टिक शीटमध्ये गुंडाळून ठेवा आणि गरम करताना तवा वापरा.
निष्कर्ष:
झटपट नान बनवणे ही एक सोपी आणि आनंददायक प्रक्रिया आहे, ज्यामुळे घरच्या घरी रेस्टॉरंटसारख्या नानची चव अनुभवता येते. ही रेसिपी वेळ वाचवणारी, सोपी आणि अत्यंत स्वादिष्ट आहे. नान हा कोणत्याही भारतीय जेवणासाठी एक महत्त्वाचा भाग आहे, जो ग्रेवी प्रकार, कोरड्या भाज्या, किंवा कबाबसोबत एकत्र खाल्ला जातो. इंस्टंट नानसाठी तुम्हाला तंदूरची गरज नाही; गरम तव्यावर किंवा लोखंडी पॅनवरही तुम्ही ही रेसिपी सहज तयार करू शकता.
झटपट नान तयार करताना दही, दूध, आणि बेकिंग पावडरसारख्या साध्या घटकांचा योग्य प्रमाणात वापर करून लुसलुशीत आणि स्वादिष्ट नान तयार करता येतो. गव्हाचे पीठ वापरून हेल्दी पर्याय तयार करता येतो, तर पारंपरिक मैद्याचा वापर करून क्लासिक चवही मिळवता येते. लसूण नान, चीज नान, किंवा तीळ नानसारख्या विविध प्रकारांसाठी या पद्धतीचा उपयोग करून तुम्ही तुमच्या स्वयंपाकात नवीन चव जोडू शकता.
